Tekst przewodni: Neh 9,7-8
„Tyś, Jahwe, jest Bogiem, który wybrał Abrama, który go wywiódł z Ur chaldejskiego i nadał mu imię Abraham. Uznawszy, że serce ma wierne Tobie, zawarłeś z nim Przymierze, aby jemu i jego potomstwu dać w dziedzictwo kraj Kananejczyka, Chittyty i Amoryty, Peryzzyty, Jebuzyty i Girgaszyty. I obietnic swych dochowałeś, boś jest sprawiedliwy! (Neh 9,7-8 BP).
1. Z kim po raz pierwszy Bóg zawarł przymierze?
1 Mjż 6,17-18; 9,9-10
„Ja zaś sprowadzę na świat wody potopu, aby wygubić wszelką istotę cielesną pod niebem, w której jest tchnienie życia. Niech zginie wszystko na świecie! Z tobą wszakże zawrę przymierze. Do arki wejdziesz więc ty, a z tobą twoi synowie, twoja żona i żony twoich synów.” (1 Mjż 6,17-18 BP);
„Ja zaś sprowadzę na ziemię potop, aby zniszczyć wszelką istotę pod niebem, w której jest tchnienie życia; wszystko, co istnieje na ziemi, wyginie, ale z tobą zawrę przymierze. Wejdź przeto do arki z synami twymi, z żoną i z żonami twych synów.” (1 Mjż 6,17-18 BT);
„Oto Ja, Ja ustanawiam przymierze moje z wami i z potomstwem waszym po was, i z wszelkimi istotami żyjącymi, które są z wami, z ptactwem, z bydłem i z wszystkimi dzikimi zwierzętami, które są z wami, z tymi wszystkimi, które wyszły z arki wraz z wszystkimi zwierzętami ziemi.” (1 Mjż 9,9-10 BW).
2. Co było treścią przymierza zawartego z Abrahamem?
1 Mjż 15,18; 17,2-21
„W tym dniu zatem Jahwe zawarł przymierze z Abramem:
- Twemu potomstwu dam tę ziemię od Potoku Egipskiego aż po wielką rzekę, po Eufrat.” (1 Mjż 15,18 BP);
„Dnia onego zawarł Wiekuisty z Abramem przymierze w słowach: „Rodowi twojemu oddam ziemię tę, od rzeki Micraim, aż do rzeki wielkiej, rzeki Frat.” (1 Mjż 15,18 B. Hebr. I.Cylkowa);
„Ustanowię bowiem przymierze między mną a tobą i dam ci bardzo liczne potomstwo. Wtedy Abram padł na oblicze swoje, a Bóg tak do niego mówił: Oto przymierze moje z tobą jest takie: Staniesz się ojcem wielu narodów. Nie będziesz już odtąd nazywał się Abram, lecz imię twoje będzie Abraham, gdyż ustanowiłem cię ojcem mnóstwa narodów. Rozmnożę więc ciebie nad miarę i wywiodę z ciebie narody, i królowie pochodzić będą od ciebie. I ustanowię przymierze moje między mną a tobą i potomkami twoimi po tobie według pokoleń ich jako przymierze wieczne, abym był Bogiem twoim i potomstwa twego po tobie. Ziemię, na której przebywasz jako przychodzień, całą ziemię kanaanejską dam tobie i potomstwu twemu po tobie na wieczne posiadanie i będę Bogiem ich. Nadto rzekł Bóg do Abrahama: Ty zaś, a po tobie wszystkie pokolenia, dochowujcie przymierza mego. A to jest przymierze moje, przymierze między mną a wami i potomstwem twoim po tobie, którego macie dochować: obrzezany zostanie u was każdy mężczyzna. Obrzeżecie mianowicie ciało napletka waszego i będzie to znakiem przymierza między mną a wami. Każde wasze dziecię płci męskiej, po wszystkie pokolenia, gdy będzie miało osiem dni, ma być obrzezane; podobnie też wszystkie inne dzieci, zarówno urodzone w domu jak i nabyte za pieniądze od jakiegokolwiek cudzoziemca, który nie jest z potomstwa twego, obrzezany ma być; zarówno urodzony w domu twoim jak i nabyty przez ciebie za pieniądze. I będzie przymierze moje na ciele waszym jako przymierze wieczne. A nieobrzezany mężczyzna, który nie będzie miał obrzezanego ciała napletka swego, będzie wytępiony z ludu swego, bo złamał przymierze moje. Potem rzekł Bóg do Abrahama: Saraj, swej żony, nie będziesz nazywał Saraj, lecz imię jej będzie Sara. Będę jej błogosławił i dam ci z niej syna. Będę jej błogosławił i stanie się matką narodów, od niej pochodzić będą królowie narodów. Wtedy Abraham padł na oblicze swoje i roześmiał się, bo pomyślał w sercu swoim: Czyż stuletniemu może się urodzić dziecko? I czyż Sara, dziewięćdziesięcioletnia, może rodzić? I rzekł Abraham do Boga: Oby tylko Ismael pozostał przy życiu przed twoim obliczem! Na to rzekł Bóg: Nie! Ale żona twoja Sara urodzi ci syna i nazwiesz go imieniem Izaak, a Ja ustanowię przymierze moje z nim jako przymierze wieczne dla jego potomstwa po nim. Co do Ismaela, wysłuchałem cię: Oto pobłogosławię mu i rozplenię go, i rozmnożę go nad miarę. Zrodzi on dwunastu książąt, i uczynię z niego naród wielki. Ale przymierze moje ustanowię z Izaakiem, którego urodzi ci Sara o tym samym czasie w roku następnym.” (1 Mjż 17,2-21 BW).
Uwaga: Przymierze w rozumieniu chrześcijan jest relacją pomiędzy Bogiem a człowiekiem lub pomiędzy Bogiem a Jego Narodem Wybranym (Przymierze w hebr. „berit” i w grec. „diatheke”). Bóg gwarantuje ze Swej strony dochowanie warunków przymierza. Człowiek nie jest równorzędnym partnerem w tej umowie; to Bóg ogłasza przymierze, ustala jego warunki i decyduje o każdym jego aspekcie. Bóg jest suwerenny w działaniu, a Jego przymierze w głównej mierze ochrania człowieka, chcącego przybliżyć się do Stwórcy. Człowiek musi jednak sam zdecydować o przystąpieniu do niego i od jego osobistej decyzji zależy, czy przyjmie on jego warunki. Jozue 24,15; 2Król 23,1-3.
Do uwagi:
„Gdybyście jednak nie chcieli służyć Jahwe, wybierajcie dzisiaj, komu chcecie służyć: bogom, którym służyli ojcowie wasi z tamtej strony Rzeki, czy też bogom Amorytów, w których kraju mieszkacie; ja i mój dom będziemy służyć Jahwe.” (Joz 24,15 BP);
„A jeśli się wam zda źle, żebyście służyli Panu, daję wam do wyboru: wybierzcie dziś, co się wam podoba, komu raczej służyć macie: czy bogom, którym służyli ojcowie wasi w Mezopotamii, czy też bogom Amorejczyków, w których ziemi mieszkacie; a ja i dom mój Panu służyć będziemy.” (Joz 24,15 JW);
„Wtedy kazał król zgromadzić wokół siebie wszystkich starszych Judy i Jerozolimy. Potem wszedł król do świątyni Jahwe, a za nim wszyscy ludzie z Judy oraz wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, kapłani, prorocy i cały lud, od najmłodszych aż do najstarszych, i odczytał im wszystko, co było napisane w Księdze Przymierza, znalezionej w świątyni Jahwe. Stanąwszy na podwyższeniu, król ogłosił zawarcie przymierza z Jahwe. Zobowiązano się słuchać Jahwe i zachowywać z całego serca i z całej duszy wszystkie Jego przykazania, polecenia i prawa, wypełniając wszystkie słowa tego przymierza zapisane w tej księdze. Cały lud zgodził się na to przymierze.” (2 Krl 23,1-3 BR);
„Wtedy król polecił przez posłów, by zebrała się koło niego cała starszyzna Judy i Jerozolimy. I wszedł król do świątyni Pańskiej, a wraz z nim wszyscy ludzie z Judy i wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, kapłani i prorocy oraz cały lud, od najmniejszych aż do największych. Odczytał głośno całą treść księgi przymierza, znalezionej w świątyni Pańskiej. Następnie król stanął przy kolumnie i zawarł przymierze przed obliczem Pańskim, że pójdą za Panem, że będą przestrzegali Jego poleceń, przykazań i praw całym sercem i całą duszą, że w czyn zamienią słowa tego przymierza, spisane w tejże księdze. I cały lud przystąpił do przymierza.” (2 Krl 23,1-3 BT).
3. Czego w związku z zawartym przymierzem Bóg oczekiwał od Abrahama?
1 Mjż 17,9-11
„Potem znowu przemówił Bóg do Abrahama:
- Ty masz zachowywać przymierze ze mną, ty i twoje potomstwo z pokolenia w pokolenie. Oto przymierze moje, które macie zachowywać między mną a wami, czyli między twoim potomstwem: każdy wasz mężczyzna ma być obrzezany. Macie dokonać obrzezania napletka; to będzie znakiem mego przymierza z wami.” (1 Mjż 17,9-11 BP).
4. W jaki sposób Izrael przekonał się, że Bóg dotrzymuje słowa?
2 Mjż 2,23-25
„Po upływie długiego czasu umarł król egipski. Jednak Izraelici jęczeli z powodu ciężkiej pracy i narzekali, a ich wołanie o pomoc z powodu ciężkiej pracy dotarło do Boga. I usłyszał Bóg ich narzekanie. I wspomniał Bóg na swoje przymierze z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem. I wejrzał Bóg na Izraelitów: Bóg ujął się za nimi.” (2 Mjż 2,23-25 BW).
5. Jakie konsekwencje miał ponieść naród izraelski za niedotrzymanie przymierza?
Jer 7,7-8; 34,13-22; 1 Król. 11,9-13
Ja będę przebywał z wami na tym miejscu, w ziemi, którą przed wiekami i na wieki dałem waszym praojcom. A oto wy pokładacie ufność w słowach zwodniczych, co się na nic nie zdadzą.” (Jer 7,7-8 BP);
„Tedy sprawię, abyście mieszkali na tem miejscu w ziemi, którąm dał ojcom waszym, od wieku aż na wieki. Oto wy pokładacie nadzieję swoję w słowach kłamliwych, które nie pomogą.” (Jer 7,7-8 BG);
„Wtedy pozwolę wam mieszkać na miejscu tem, na ziemi, którą oddałem ojcom waszym na wieki wieków. Ale oto polegacie na słowach kłamliwych, które do niczego nie posłużą.” (Jer 7,7-8 B. Hebr. I. Cylkowa);
„- Tak mówi Jahwe, Bóg Izraela: Jam zawarł Przymierze z ojcami waszymi w dniu, w którym wyprowadziłem ich z ziemi egipskiej, z domu niewoli, ustalając: - Co siedem lat każdy z was wypuści brata swego Hebrajczyka, który by ci się zaprzedał [w niewolę]; będzie ci służył przez lat sześć, po czym wypuścisz go od siebie na wolność. Ale ojcowie wasi nie słuchali mnie i nie nakłonili swego ucha. Wy postąpiliście dziś odmiennie i uczyniliście to, co jest prawe w oczach moich, ogłaszając uwolnienie każdy bliźniemu swemu; zawarliście układ przed moim obliczem, w Domu nazywanym moim Imieniem. Ale znów cofnęliście się, znieważając Imię moje: każdy wziął ponownie swego niewolnika i niewolnicę, których [poprzednio] z własnej woli wypuścił na wolność, i przymusił ich, aby byli wam niewolnikami i niewolnicami. Dlatego tak mówi Jahwe: - Wyście nie usłuchali mnie, by każdy ogłosił wyzwolenie swemu bratu-rodakowi; oto Ja ogłaszam wam „wyzwolenie” pod miecz, na głód, na zarazę - wyrok Jahwe - i uczynię was [przedmiotem] grozy dla wszystkich królestw świata. A tym, którzy sprzeniewierzyli się memu układowi i nie dotrzymali zobowiązań ugody zawartej przed moim obliczem, zgotuję los cielca, którego [na znak układu] rozcięli na dwoje i przeszli pomiędzy jego częściami: książąt judzkich i książąt Jerozolimy, dworzan, kapłanów i cały lud kraju, który przechodził pomiędzy częściami cielca, wydam w ręce ich wrogów i w ręce czyhających na ich życie, a zwłoki ich staną się pastwą ptactwa powietrznego i dzikich zwierząt. Również króla Judy Sedecjasza oraz jego książąt wydam w ręce ich wrogów i w ręce czyhających na ich życie, w ręce wojska króla babilońskiego, które [właśnie] odstępuje od was. Oto Ja wydam rozkaz - taki wyrok Jahwe - a sprowadzę ich z powrotem pod to miasto; oblegną je, zajmą i spalą ogniem. Także [inne] miasta Judy obrócę w pustkowie bezludne.” (Jer 34,13-22 BP);
„I rozgniewał się Jahwe na Salomona, dlatego że odwrócił swoje serce od Niego, Boga Izraela, który przecież dwukrotnie mu się objawił. Zabronił więc Jahwe Salomonowi chodzić za innymi bogami, ale Salomon nie przestrzegał tego, co mu Jahwe nakazał. Powiedział tedy Jahwe do niego: Ponieważ postępujesz w taki sposób i nie przestrzegasz ani mojego przymierza, ani praw, które ci przekazałem, zabiorę z rąk twoich władzę królewską i oddam ją twojemu słudze. Jednakże ze względu na ojca twojego, Dawida, nie uczynię tego za dni twego życia. Władzę zabiorę z rąk twojego syna. Co więcej, ze względu na sługę mojego, a twego ojca, Dawida, oraz ze względu na Jeruzalem, w którym sobie upodobałem, nie zabiorę ci całego królestwa. Jedno pokolenie pozostawię pod władzą twojego syna.” (1 Król. 11,9-13 BR);
„Toteż Pan rozgniewał się na Salomona za to, że odwrócił serce swoje od Pana, Boga izraelskiego, który mu się dwukrotnie ukazał i to mu szczególnie przykazał, aby nie poszedł za innymi bogami. Lecz on nie przestrzegał tego, co Pan przykazał. Przeto rzekł Pan do Salomona: Ponieważ dopuściłeś się tego i nie dotrzymałeś przymierza ze mną, aby przestrzegać przykazań, które ci nadałem, przeto wyrwę ci królestwo, a dam je twojemu słudze. Lecz nie uczynię tego za twojego życia przez wzgląd na Dawida, twojego ojca, ale twojemu synowi je wyrwę. Wszakże nie wyrwę całego królestwa; jedno plemię pozostawię twojemu synowi przez wzgląd na Dawida, mojego sługę, i przez wzgląd na Jeruzalem, który wybrałem.” (1 Król. 11,9-13 BW).
6. Jak wierny przymierzu jest Bóg, w przeciwieństwie do niewiernego Izraela?
3 Mjż 26,44-34
„Jednak i wtedy, kiedy będą przebywać w ziemi swoich wrogów, Ja ich nie porzucę, nie odtrącę, aby ich wytępić i zerwać swoje Przymierze z nimi. Bom Ja jest Jahwe, ich Bóg! Dla ich dobra wspomnę na Przymierze z [ich] przodkami, których wywiodłem z ziemi egipskiej na oczach narodów, aby być ich Bogiem, Ja Jahwe.” (3 Mjż 26,44-45 BP).